Так што, як бачыце, Більба, у рэшце рэшт, трапіў на тую адзі-ную дарогу, паякой можна было дасягнуць мэты. Напэўна, хобіт, трасучыся ад холаду на бочках, адчуваў бы сябе крыху больш прыемна, калі б ведаў, што звесткі пра перамены на Поўначы дайшлі да Гэндальфа, надзвычай яго занепакоілі, таму чараўнік амаль скончыў сваю далёкую справу (пра якую тут мы распавя-даць не будзем) і рыхтаваўся ехаць на пошукі Торынавай кампаніі. Але ж Більба гэтага не ведаў.

Ведаў ён толькі, што рака цвірчыць і булькоча без краю і канца, што ён галодны і хворы на жудасны насмарк і што Гара не надта прыемна набліжаецца і, здаецца, пазірае на яго ўсё болыл пагрозліва ды жахліва. Праз нейкі час, аднак, рака павярнула на поўдзень, Гара зноў зменшылася, і нарэшце, калі сонца схілілася да захаду, берагі зрабіліся камяністыя, усе заблудныя рачныя струмяні зноў сабраліся разам у моцную, глыбокую плынь і панесліся з вялікай хуткасцю.

Сонца хавалася за гарамі, калі пасля яшчэ аднаго павароту на Ўсход лясная рака рушыла ў Доўгае Возера. Улівалася яна праз шырокае вусце, рыхтык браму, з абодвух бакоў азначанае высокімі скаламі, каля чыіх узножжаў ляжалі кучы галькі. Доўгае Возера! Більба і ўявіць сабе не мог, што возера можа выглядаць такім агромністым. Такім яно было шырокім, што супрацьлеглыя берагі здаваліся маленечкімі, і такім доўгім, што паўночны край, які ляжаў у напрамку Гары, зусім не быў бачны! 3 мапы Більба ведаў, што там бегла ад Долу рака Струмяніца, якая разам з Лясной Ракой і напоўніла некалі вялізную і глыбокую скалістую даліну. 3 яе паўднёвага краю моцны струмень, што ўвабраў ваду дзвюх рэк, магутным вадаспадам абвальваўся з высокага адхону ды імчаўся да нявядомых земляў, на Поўдзень. Ціхім вечарам гул вадаспаду гучаў, як далёкі, але пагрозлівы роў.

Непадалёк ад вусця Лясной Ракі стаяў дзіўны горад, які ўзгадвалі эльфы-пакаёўцы з каралеўскіх кладовак. Пабудаваны ён быў не на беразе, хоць і там стаялі некалькі пуняў ды хацінак, а проста на вадзе. Ад віхураў моцнай рачной плыні яго захіляла скалістая каса, за якой утварылася спакойная затока. Вялікі драўляны мост цягнуўся з берага туды, дзе на вялізнай колькасці драўляных паляў быў пабудаваны горад, не эльфійскі, а чалавечы, тых дзёрзкіх людзей, якія адважыліся жыць у цені захопленай цмокам гары. Яны няблага жылі за кошт гандлю: тавары везлі па вялікай рацэ з Поўдня, потым цягнулі паўз вадаспады ў горад. Але ж у старадаўнія часы, калі горад Дол квітнеў ды быў замож-ным, азёрныя жыхары мелі сапраўднае багацце і моц ды трымалі цэлы флот на возеры. Былі і золата са скарбамі, і ваяры ў бронях, былі войны і вялікія здзяйсненні, пра якія цяпер засталіся толькі паданні. I горад быў большым. Рэшткі ягоныя яшчэ можна было бачыць па беразе, калі ў засуху спадала вада.

Аднак людзі памягалі няшмат. Некаторыя, праўда, спявалі песні пра гномскіх каралёў Гары, пра Трора, Трэйна з Д'юрынава роду, пра з'яўленне цмока і пра гібель уладароў Долу. Спявалі і пра тое, што Трор з Трэйнам павінны некалі вярнуцца, і золата паплыве па рэках праз горную браму, і ўся навакольная зямля зноў напоўніцца смехам і новымі песнямі. Але, зразумела, пры-емныя паданні не надта ўплывалі на штодзённае, звычайнае жыццё.

Як толькі плыт з цабэркаў убачылі з гарадскіх масткоў, адтуль адразу ж павеславалі насустрач чоўны і некалькі галасоў пра-крычалі вітанні. Потым працягнулі вяроўкі, эльфы налеглі на вёслы, і хутка плыт быў выцягнуты з Лясной Ракі і прыгнаны ў ціхую затоку Азёрнага Гораду, за скалістую касу. Там плыт пры-швартавалі каля найбліжэйшага да берагу краю моста, што вёў у горад. Хутка з'явіліся б сюды людзі з Поўдня, забралі б колькі бочак з сабою, а астатнія тутэйшыя жыхары напоўнілі б таварамі, што прывезлі для эльфаў людзі з Поўдня, і адправілі назад, уверх па Лясной Рацэ. Пакуль жа бочкі пакінулі плаваць, а эльфы-плытагоны разам з людзьмі скіраваліся павячэраць у Азёрны Горад.

Вось здзівіліся б яны, калі б убачылі, што адбылося пазней, калі згусціліся начныя цені, а плытагоны паселі баляваць- Перш за ўсё, Більба, перарэзаўшы вяроўкі, вызваліў адну з бочак, пад-штурхнуў да берага ды адчыніў. Адтуль данесліся енкі, а за імі на бераг выпаўз няшчасны гном. 3 барады ягонай тырчала мокрая салома, ён так скачанеў ды змярцвеў, такі быў пабіты ды рас-трушчаны, што ледзь здолеў устаць і дакульгаць па мелкаводдзі да берага, а там і лёг, стогнучы. Выгляд ён меў такі галодны, знясілены ды злы — нібы сабака, якога пасадзілі на ланцуг дый забыліся ў будцы на тыдзень. Гэта быў сам Торын, але пра тое здагадацца можна было толькі па залатым ланцугу, ды па рэштках капелюша нябесна-блакітнага колеру — а цяпер бруднага ды падрапанага, з пабляклым срэбным кутасам. Шмат часу прайшло, перш чым Торын набраўся сілаў, каб быць хоць крышачку ветлівым з хобітам.

— Добра, але — мёртвы вы ці жывы? — спытаў у адказ на такое Більба даволі раззлавана. Верагодна, ён забыўся, што ў яго было, па меншай меры, на адно неблагое харчаванне болын чым у гномаў, і што ён мог варушыць рукамі ды нагамі, не кажучы ўжо пра дастатковую колькасць паветра.

— Ці ж вы ў турме, ці на волі? Калі вы галодны, калі жадаеце далей цягнуць гэтую бязглуздую авантуру (яна — цалкам ваша ідэя, не мая), тады лепш паварушыце рукамі, патрыце ногі й дапамажыце мне вызваліць астатніх з бочак.

Зразумела, Торын згадзіўся, што гэта самае разумнае ў да-дзеных абставінах, і пасля яшчэ тузіна стогнаў узняўся й дапамог хобіту, як здолеў. Бадзяючыся па вадзе ў цемры, гэта была не надта лёгкая ды вельмі небяспечная праца — адшукаць па-трэбныя цабэркі. Грукалі ды слухалі, а знайшлі толькі шэсць гномаў, якія мелі сілы адказаць. Іх распакавалі й дапамаглі ім дабрацца да берага, дзе яны і паляглі, стогнучы ды буркочучы. Так яны вымаклі, такія былі знясіленыя, што і не зразумелі адразу, вызвалілі іх ці не, і ўдзячнасці аніякай не адчувалі.

Больш за астатніх не пашанцавала Баліну ды Дваліну. Іх прасіць пра дапамогу карысці не было. Біфуру з Бафурам да-сталося менш, яны не так вымаклі, але ж палеглі на беразе і рабіць што-небудзь іншае адмовіліся. Аднак Філі і Кілі, якія былі маладзейшыя (для гномаў) і запакаваныя больш утульна з кучай саломы ў меншых бочках, выбраліся вонкі амаль усмі-хаючыся, ну можа, з сіняком-другім, ды трохі змярцвелыя, што хутка прайшло.

— Спадзяюся, у жыцці больш яблыка не панюхаю! — сказаў Філі. — Уся мая бочка прапахла імі. Увесь час адчуваць яблычны пах, калі варухнуцца амаль не можаш, змерз і галодны як сабака — звар'яцець можна! Я б цяпер усё на свеце з'еў, гадзінамі б жэр — але не яблыкі, крый нябёсы, не яблыкі!

3 добраахвотнай дапамогай Філі і Кілі, Торын з Більба нарэшце знайшлі рэшту кампаніі ды павыцягвалі вонкі. Бедны таўстун Бамбур ці тое спаў, ці згубіў прытомнасць, Доры, Норы, Оры, Ойн ды Глойн амаль патанулі і былі ледзь жывыя. Іх давялося несці аднаго за адным на бераг ды класці шэрагам — ачуняць.

— Добра! — сказаў Торын. — Нарэшце дзякуючы шчаслівай нашай зорцы ды спадару Торбінсу дабраліся. Упэўнены, спадар Торбінс, безумоўна, заслужыў найвялікшую падзяку, хоць я быў бы больш удзячны за болын камфортны спосаб перамяшчэння. Але — усе мы зноў найбольш шчыра да вашых паслуг, спадар Торбінс. Безумоўна, пачуццё ўдзячнасці яшчэ глыбей кране нашы сэрцы, калі мы падсілкуемся ды як след адпачнем. А да таго — што ж цяпер будзем рабіць?

— Мая прапанова — Азёрны Горад, — сказаў Більба. — Што яшчэ?

Вядома, нічога іншага немагчыма было прапанаваць, таму, пакінуўшы астатніх, Торын з хобітам ды Філі з Кілі пашыбавалі ўздоўж берага да вялікага моста. Уваход на яго вартавалі, але не надта пільна, бо ўжо даўно асаблівай асцярожнасці не патра-бавалася. 3 Ляснымі эльфамі сябравалі, хіба што з рачнымі тролямі здараліся сутычкі. Іншыя жыхары Поўначы былі дзесьці далёка, а значыць, іх амаль і не было. Некаторыя з гарадской моладзі нават уголас аспрэчвалі існаванне цмока ды смяяліся з сівабародых старых, якія сцвярджалі, што на свае вочы бачылі ў маладосці ягоныя палёты. Нядзіўна, што вартавыя пілі ды рага-талі, седзячы каля вогнішча ў сваёй халупе, ды не чулі ні шуму, які нарабілі гномы з хобітам, адчыняючы бочкі, ані крокаў. Здзіўленне вартавых было непамерным, калі Торын Дубатарч выступіў з-за дзвярэй.