— Не ўсё вам вядома, о Драк Наймацнейшы, не адно золата прывяло нас сюды.

— Ха, ха! Кажаш ужо, «нас»? — зарагатаў Драк. — Чаму ўжо не сказаць «чатырнаццаць нас» і не цямніць болып, спадар Шчаслівая Лічба? Мне прыемна чуць, што ў вас іншыя справы ў гэтых мясцінах, акрамя майго золата. У такім выпадку, можа, ты і не дарэмна змарнаваў час… Не ведаю, ці ж зразумеў ты, што, калі і ўцягнеш золата кавалак за кавалкам гадоў так за сотню, куды ты з ім падзенешся? Якая з яго карысць на горным схіле? Ці ў лесе? Шаноўны мой спадарыку, ці ж думаў ты хоць разок, што ж дастанецца табе самому? Чатырнаццатую частку, ці нешта такое, табе паабяцалі? А як жа яе давезці? А вазы, а ўзброеная ахова? А падаткі ды мыта за правоз па чужой зямлі?

I Драк зарагатаў уголас. Чорнае, чорнае ў яго было сэрца, злое і мудрае. Ведаў ён, што не на шмат памыліўся (калі памыліўся ўвогуле), хоць і падазраваў, што за ўсім стаялі людзі з Возера, і што большасці багацця прызначана было асесці ў горадзе на вадзе, які ў часы цмокавай маладосці зваўся Эзгарот.

Можа, вы наўрад ці паверыце таму, што небарака Більба цалкам быў збіты з тропу. Раней усе ягоныя думкі і планы былі пра тое, як дабрацца да Гары ды знайсці ўваход. Ніколі ён і не турбаваўся падумаць, як скарб вынесці, і ўжо дакладна ніколі не марыў пра тое, што ж яму застанецца з чатырнаццатай часткі пасля падарожжа да Торбы-пад-Стромай.

Гідкія, гідкія падазрэнні заварушыліся ў ягонай галаве: ці ж гномы забыліся на такую важную рэч, ці ж рагаталі ціхенька за ягонай спінай увесь час? Так цмокавы прамовы дзейнічаюць на недасведчаных. Зразумела, Більба павінен быў чакаць нечага падобнага, але ж надта магутны зламыснасцю быў Драк.

— Хачу заўважыць, — сказаў хобіт, намагаючыся застацца справядлівым да сяброў ды працягнуць гутарку, — што пра золата мы падумалі толькі потым. Мы рушылі праз горы і пад гарамі, па вадзе і па ветры дзеля помстыі О Драк Найзаможнейшы, вы ж павінны разумець, што поспех ваш прынёс вам мноства злых ворагаў?

Тут Драк разрагатаўся ўголас. Гук раскаціўся па пячоры, нібы пярун, Більба затросся разам з каменнем, а наверсе, у тунелі, гномы збіліся ў купу і вырашылі, што тут і спасцігнуў хобіта нечаканы і непрыемны канец.

— Помста! — фыркнуў цмок, і полымя ягоных вачэй асвятліла залю з паддогі да столі быццам маланка. — Помста! Кароль-Пад-Гарой памёр, і дзе ж ягоныя кроўныя, што адважваюцца шукаць помсты? Уладар Дэйла Гірыён загінуў, я зжэр ягоных людзей, нібы воўк авечы статак, і дзе сыны ягоных сыноў, што адважыліся б наблізіцца да мяне? Я забіваю, дзе і калі пажадаю, і ніхто не здолее пярэчыць мне! Я адужаў ваяроў старажытнасці, а такіх цяпер ужо няма! Тады я быў малады і слабы, цяпер я сталы і моцны, моцны, моцны, о Злодзей з ценю! Мая браня, як дзесяць тарчаў, мае кіпцюры, нібы драты, мой хвост сцігае, нібы маланка, мае крылы — навальніца, мой подых — смерць!

— Мне ўвесь час здавалася, — перапалохана прапішчэў Більба, — што цмокі трохі мякчэй знізу, асабліва ў месцы… грудзей, вось, але ж безумоўна, што такая моцна абароненая асоба паклапацілася і пра гэтае.

Цмокава пахвальба адразу спынілася.

— Дрэнна табе здавалася, — гыркнуў той. — Можа, так і было раней, а цяпер мая браня паўсюль з жалезнай лускі ды каштоўных камянёў. Аніякае лязо мяне не дастане!

— Трэба мне было здагадацца, — сказаў Більба. — I сапраўды, няма на свеце роўнага Ўладару Драку Непераможнаму. Якая раскоша — мець камізэльку з цудоўнейшых дыямантаў!

— Так, найкаштоўнейшая яна і сапраўды незвычайная, — сказаў цмок, супраць усялякага сэнсу задаволены. Не ведаў ён, што хобіт заўважыў ягоны дзівосны набрушнік яшчэ падчас першага візіту, і па прычынах надта асабістых з нецярплівасцю чакаў, пакуль выпадзе шанец зірнуць лепш. Цмок перакаціўся з боку на бок.

— Зірні! Ну што ты на гэта скажаш!

— Асляпляльна! Цудоўна! Неверагодная прыгажосць! Даска-нала! — з захапленнем выгукнуў Більба, але ж пра сябе дадаў: «Стары дурань! I не ведаеш, што ў цябе на грудзях пад леваю лапай голае цела вытыркаецца, нібы слімак з ракаўкі!

Ну, пасля такога відовішча адзінай ягонай мэтай было вы-правіцца па сваіх справах.

— Ну, я больш не адважваюся затрымліваць Вашмосць ці пазбаўляць вас найпатрэбнага адпачьшку. Здаецца мне, даволі цяжкаватая справа поні лавіць. А тым больш узломшчыкаў, — дадаў хобіт на развітанне, калі праслізнуў у тунель ды панёсся ўверх.

Лепш бы яму было прамаўчаць, бо цмок выдзьмуў жудаснае полымя наўздагон, і хоць хобіт бег вельмі спрытна, не паспеў уцячы дастаткова далёка, як страшэнная цмокава галава пры-ціснулася ва ўваход у тунель. Пашанцавала яшчэ, што галава цалкам не пралезла, але ж з ноздраў вылецела столькі полымя ды пары, што ледзь не спапялілі беднага хобіта. Більба захістаўся і пакульгаў наверх, ледзь не аслеплы, дашчэнту перапалоханы, абпалены. Надта ўжо яму спадабалася ўласная вынаходлівасць ды разважлівасць падчас гутаркі з цмокам, толькі апошняя памылка болем апёкаў вярнула яго да рэчаіснасці.

— Ніколі не смейся з жывога цмока, дурань Більба! — сказаў ён сабе, і тое зрабілася ягонай улюбёнай прымаўкай, а потым і агульнай. «Не скончылася яшчэ мая прыгода», — дадаў ён, і гэтае таксама было вельмі падобна да праўды.

Дзень хіліўся да вечара, калі зноў хобіт крочыў вонкі з тунеля, захістаўся ды самлеў проста на «ганку». Гномы вярнулі яго да прытомнасці, апрацавалі ягоныя апёкі, як маглі, але шмат часу прайшло перш, чым валасы зноў выраслі на патыліцы ды пятках хобіта. Бо іх спаліла, ушчэнт спапяліла да самай скуры. Усе наўзахапкі намагаліся развесяліць хобіта ды вярнуць яму нар-мальны настрой, бо жадалі пачуць, што здарылася, чаму цмок гэтак лютаваў і як Більба ўцёк.

Але ж хобіт быў надта занепакоены ды адчуваў сябе дрэнна, таму доўгі час нічога з яго выцягнуць не здолелі. Абдумаўшы ўсё зноўку, ён шкадаваў, што распавёў цмоку некаторыя рэчы, і паўтараць іх не спяшаўся. Стары дрозд сядзеў непадалёк на скале, схіліўшы галаву на бок і, здавалася, уважліва слухаў, пра што гаворка. А Більбаў настрой, безумоўна, сапсаваўся звыш усялякай меры, таму што (уявіце толькі сабе!) ён схапіў камень ды шпурнуў у птушку. Тая адляцела ўбок і зноў вярнулася на сваё месца.

— Каб яго! — сказаў Більба змрочна. — Бачу, ён слухае, і погляд мне ягоны зусім не падабаецца.

— Пакінь яго ў спакоі! — сказаў Торын. — Дразды — птушкі добрыя і заўсёды ставіліся да нас добра. А гэты — вельмі стары дрозд, магчыма, апошні нашчадак старажытнай пароды, якая звычайна жыла тут; мой бацька з дзедам прыручылі іх. Дразды тыя былі чароўным і даўгавечным племем, і, магчыма, гэты жывы яшчэ з тых часоў — дзве ці болей соцень гадоў таму. Людзі з Дэйла неяк навучыліся разумець іх мову і выкарыстоўвалі іх у якасці пасланцаў да людзей з Возера і нават далей.

— Ну, для людзей з Доўгага Возера ў яго будуць навіны, калі ён па іх прыляцеў, — сказаў Більба. — Хоць і не думаю, што там засталося шмат людзей, якія б цікавіліся мовай драздоў.

— Што ж здарылася? — закрычалі гномы. — Хутчэй, рас-павядай хутчэй!

Більба і распавёў пра ўсё, што здолеў успомніць, ды сазнаўся, што дрэннае падазрэнне мае наконт выніку сваіх словаў. Бо цмок шмат пра што здагадаўся з ягоных загадак, а таксама праз лагер і поні.

— Упэўнены, ён ведае, што з'явіліся мы з Азёрнага Гораду і карысталіся дапамогай адтуль. I ёсць у мяне жудаснае прад-чуванне, што наступны ягоны рух будзе менавіта ў тым напрамку. Не трэба, зусім не трэба было казаць пра вершніка на бочках, бо нават і сляпы трусік у гэтых мясцінах, пачуўшы пра бочкі, падумае пра Азёрны Горад.

— Ну, цяпер ужо нічога не зробіш. Дый цяжка не памыліцца, калі размаўляеш з цмокам, гэтак я чуў, — сказаў Балін, жадаючы супакоіЦь хобіта. — Мне здаецца, ты вельмі добра правёў раз-мову. У любым выпадку, даведаўся вельмі шмат карыснага і назад вярнуўся жывы. А гэта якраз тое, чым не кожны можа пахваліцца пасля гутаркі.з цмокавым племем. Гэта ж проста цуд, што вы даведаліся пра дзірку ў дыямантавай камізэльцы старога гада.

Так гутарка змяніла напрамак, і ўсе пачалі абмяркоўваць розныя спосабы забойства цмокаў:,гістарычныя, міфічныя і ўвогуле сумнеўныя, розныя тыпы ўдараў, цясаў і падколаў, хітрыкі, манеўры, стратэгіі і прыёмы, пры дапамозе якіх тыя забойствы здзяйсняліся. Усе пагадзіліся на тым, што сонным цмока не так лёгка застаць, як здавалася, і спроба пырнуць ці падкалоць цмока нават у сне з большай верагоднасцю скончыцца катастрофай, чым дзёрзкая атака з фронту. I ўвесь час, пакуль размаўлялі, дрозд уважліва слухаў, а калі надышла цемра і паказаліся зоркі, ціха расправіў крылы ды паляцеў. I ўвесь час, пакуль гутарылі, а цені падаўжаліся, Більба рабіўся ўсё больш і болыіі неспакойны, і падазрэнні ягоныя раслі і ўзмацняліся.