Раптам з цемры нешта пырхнула на ягонае плячо. Бард здрыгануўся — але ж тое аказаўся толькі стары дрозд. Без страху ён сеў каля вуха і зашчабятаў нешта на сваёй птушынай мове. Бард здзівіўся: ён разумее гаворку дразда (бо Бард паходзіў з людзей Дэйла)!

— Пачакай, пачакай! — сказаў дрозд. — Месяц уздымаецца. Шукай цёмную пляму з левагу боку на цмокавых грудзях, калі той праляціць над табою!

А калі Бард застыў у здзіўленні, дрозд распавёў яму ўсе звесткі з Гары, усё, што пачуў там.

Потым Бард нацягнуў сгруну да самага вуха. Цмок ляцеў да яго, ляцеў нізка. Тут з-за ўсходняга берага ўзняўся месяц і пасерабрыў агромністыя цмокавы крылы.

— Страла мая, — сказаў лучнік, — чорная страла! Цябе я збярог да апошняга. Ніколі ты не падманвала мяне, і заўсёды я цябе знаходзіў. Я атрымаў цябе ад свайго бацькі, а той — ад свайго. Калі ты насамрэч выйшла з майстэрняў сапраўднага Караля-Пад-Гарой, ляці цяпер і не адхіліся!

Драк апусціўся яшчэ ніжэй, і калі павярнуўся, ягонае пуза заблішчэла ў месяцовых промнях белым полымем самацветаў — акрамя адзінай плямы. Зазвінеў вялікі лук. Проста і моцна паляцела чорная страла, дакладна ў чорную метку пад леваю лапай, вы-прастанай далёка ўбок. Там страла і знікла, уся цалкам: канчар, дрэўка і пер'е. 3 жудасным крыкам, ад якога аглохлі людзі, паваліліся дрэвы, раскалоліся камяні, Драк здрыгануўся ў паветры, перакульнуўся ды з храскам рухнуў з вышыні на руіны гораду.

Цяжка падаў на горад цмок, ягоныя перадсмяротныя сутаргі разнеслі руіны ў віхуры вуголля, іскраў і драўляных шчэпак. Зараўло возера. Моцны слуп пары выбухнуў у нябёсы, раптоўна пацямнелыя. Зашыпела вада, закруціўся вір — і настала цішыня. Вось так загінулі Драк і Эзгарот — Бард застаўся жывы.

Сярпок маладзіка ўздымаўся вышэй і вышэй, і вецер рабіўся халаднейшы ды жорсткі. Ён пазбівай пару ў перакручаныя калоны, у аблокі, дый пагнаў на Захад, каб развеяць над багнаю каля Ліхалесся. Чорнымі кроплямі сталі бачныя чоўны на паверхні возера, мноства чоўнаў, з іх вецер даносіў плач і лямант жыхароў Эзгароту. Галашэнне над загінулым горадам, над дамамі, над нажытым дабром і над мінулым жыццём. Але ж, па праўдзе кажучы, каб людзі былі здольныя ў той момант разважаць, то хутчэй падзякавалі б лёсу за сваё шчасце. Не менш за тры чвэрці людзей засталіся жывымі, іх лясы, палі, сенакосы ды быдла, дый большасць чоўнаў засталіся цэлыя, а цмок загінуў. Што гэта значыць, яны яшчэ не ўцямілі.

Людзі сабраліся на ўсходнім беразе і дрыжэлі на халодным ветры. Лямантуючы, стогнучы, пракліналі ды злавалі найперш на Бурмістра, які гэтак хутка пакінуў горад, пакуль абаронцы яшчэ змагаліся і яшчэ жадалі змагацца.

— Можа, гандаль у яго і ладзіцца, асабліва ўласны гандаль,

— мармыталі некаторыя, — ды калі надарыцца што-небудзь сур'ёзнае, ні на што ён не варты!

I ўсе разам шанавалі мужнасць Барда і ягоны магутны апошні стрэл.

— Калі б толькі ён не загінуў, — казалі ўсе, — мы б зрабілі яго каралём. Бард Пераможца Цмока з роду Гірыёна! Які жаль, што ён загінуў!

Гэтак яны гутарылі доўга, але раптам высокая постаць крочыла з ценю. Чалавек да ніткі мокры, з валасамі, што звісалі на твар і плечы, і з жорсткім агнём у вачах.

— Бард не загінуў! — закрычаў ён. — Ён выплыў з Эзгароту, калі вораг быў забіты. Я — Бард, нашчадак Гірыёна. Я — забойца цмока!

— Кароль Бард! Кароль Бард! — закрычалі ўсе, а Бурмістр толькі заскрыгатаў ды заляскаў зубамі.

— Гірыён быў уладаром Дэйла, не Эзгароту, — сказаў ён. — У Азёрным Горадзе заўсёды выбіралі Бурмістраў сярод ста-рэйшых ды мудрэйшых, а забойцы, няхай і цмокаў, намі ніколі не ўладарылі. Няхай «кароль Бард» ідзе да свайго каралеўства

— яно цяпер вольнае, дзякуючы ягонай мужнасці, яму нічога не перашкаджае. Хто жадае — можа ісці разам з ім, калі некаму больш даспадобы халодныя камяні пад Гарой, чым зялёныя берагі Возера. Мудрыя застануцца тут з надзеяй адбудаваць наш горад, каб потым жыць у спакоі і заможнасці.

— Мы — за караля Барда! — закрычалі ў адказ людзі вакол Бурмістра. — Хопіць з нас старых гандляроў! Ды ўсе навокал падхапші крык:

— Лучнік Бард, лучнік Бард, прэч старыя мяхі з грашыма! Крык, нібы рэха, пакаціўся па беразе.

— Я цалкам упэўнены ў незвычайных якасцях шаноўнага Барда Лучніка, — сказаў Бурмістр асцярожна (бо Бард стаяў побач з ім). — Сення ўначы Бард заняў найвыдатнеі ішае месца ў спісе найлепшых жыхароў, якш горад абавязаны існаваннем, багаццем і дабрабытам. Пра яго трэба складаць песні, якія пражывуць стагоддзі. Але шаноўнае спадарства! — тут Бурмістр узняўся на ногі і пачаў прамаўляць вельмі гучна і выразна. — Чаму вы мяне абвінавачваеце? За чые памылкі жадаеце пазбавіць мяне маёй пасады? Хто, па-вашаму, раззлаваў цмока? Хто атрымаў ад нас багатыя падарункі і неабходную дапамогу, хто прымусіў нас паверыць, што старыя песні здзяйсняюцца? Хто карыстаўся з нашай дабраты і нашых паданняў, з нашага мінулага? Якое ж золата паплыло да нас па рэках як ўзнагарода за нашу дапамогу? Толькі шалёнае цмокава полымя ды вогнішча нашага гораду! 3 каго нам трэба аплаты стратаў, хто павінен дапамагчы ўдовам ды сіротам?

Як вы бачыце, Бурмістр не проста так атрымаў сваю пасаду. Слухаючы ягоную прамову, людзі хутка забыліся пра новага караля, а ўся злосць павярнулася на Торына з кампаніяй. Благія, злыя словы загучалі з усіх бакоў. Асабліва тыя, хто гучней за ўсіх спявалі старыя песні, цяпер гучней за ўсіх крычалі, што гномы наўмысна нацкавалі на іх цмока!

— Дурні! — сказаў Бард. — Навошта губляць словы ды злосць на гэтых небаракаў? Драк спаліў іх першымі, да таго, як прыляцеў да нас.

А пакуль ён прамаўляў тое, раптам прыйшла да яго думка пра знакамітыя скарбы Гары, якія ляжаць сабе цяпер без аховы ці ўладара. Бард змоўк. Ён абдумаў словы Бурмістра пра адбу-даваны зноў Дэйл, пра новыя залатыя званы — заставалася толькі знайсці людзей.

Праз пэўны час ён загаварыў зноў:

— Няма часу для злых слоў, Бурмістр, няма часу, каб будаваць планы і марыць пра будучыню. Шмат чаго трэба зрабіць Пакуль што я служу табе — але, магчьша, хутка я зноў падумаю пра твае словы і скіруюся на поўнач з тымі, хто пажадае ісці разам са мной.

Пасля таго Бард рушыў прэч, каб дапамагчы будаваць лагер, даглядаць хворых і параненых. А Бурмістр скрывіўся ўслед яму і застаўся сядзець на зямлі. Ён шмат пра што падумаў, аднак няшмат вымавіў — толькі загадаў прынесці ежу ды распаліць вогнішча.

Дзе б цяпер ні быў Бард, паўсюль гаворка ішла пра велізарныя скарбы, што цяпер ляжаць безахоўныя. Казалі, што з выгадай вернуць усе страты і будзе на што закупіць новыя рэчы з Поўдня. Тое вельмі цешыла людзей. I добра, бо, акрамя радасці, не было чым умацаваць сябе ў тую ноч. Намагліся пабудаваць некалькі павецяў (адна дасталася Бурмістру) ды сабраць трошкі ежы (нават Бурмістру малавата перапала). Шмат хто захварэў ад холаду ды роспачы гэтай ноччу, і шмат з тых памерлі потым — нават тыя, хто цэлым выбраўся з руінаў гораду. I доўгі час пасля хварэлі людзі і пакутавалі з голаду.

Бард прыняў уладу, загадваў па сваім разуменні, хоць і заўсёды ад Бурмістравага імя. Цяжка яму давялося, кіруючы людзьмі, пабудовай хатаў, турбуючыся пра харчаванне. Верагодна, большая частка людзей не перажыла б зімы, якая даганяла восень, калі б не тэрміновая дапамога. Дапамога прыйшла хутка, бо Бард адразу ж скіраваў паслоў уверх па рацэ ў Ліхалессе, каб запрасіць Караля Эльфаў, а паслы знайшлі эльфаў ужо на маршы, хоць толькі трэці дзень мінуў з гібелі Драка.

Кароль Эльфаў атрымліваў звесткі ад сваіх паслоў ды ад птушак, што сябравалі з ягоным народам, таму ведаў ужо шмат. Вельмі, вельмі моцнае ўражанне зрабіла цмокава пагібель на ўсялякіх істотаў з крыламі, якія жылі на памежжы Цмокавай Пустэчы. Туды і сюды лёталі птушыныя зграі, хуткакрылыя пасланцы імкліва рушылі ва ўсе бакі. Уздоўж межаў Ліхалесся ўсё гаманіла, свісцела, крычала. Далёка па лесе, нібы хваля, пакацілася вестка: «Драк памёр!» Лісце шапацела, і ўсялякія вушы насцярожваліся, прыслухоўваючыся. Яшчэ перад тым, як Кароль Эльфаў выйшаў у паход, навіны дасягнулі сасновых лясоў каля ўзножжаў Туманных Гор. Беарн у сваім драўляным доме пачуў іх, і гобліны ў пячорах сабраліся, каб абмеркаваць іх.