Іуда пабег. Хрыстос застаўся адзін. Сядзеў над панвамі*, варочаў кавалкі.

* Панва — гліняная патэльня.

— Вось як уламлю зараз адзін усіх гэтых вугроў, — ціха, сам сабе, сказаў ён. — Будзеце вы тады ведаць дзевак, піндзюры вы гэткія.

Магдаліна пачула. Шкадаванне штурханулася ў сэрца. Скутая сном, яна думала, што трэба зрабіць.

«Ага. Трэба адразу ж адкрыцца, сказаць яму, дзе дачка мечніка. Дурань, яна ж тут, тут. Можа, у гэтай вежы. Можа, у іншай. У маўчанні. Пад даглядам адной гэтай ігуменні, якая чамусьці сапраўды выслала ўсіх сваіх манахінь з будынка. Чаму?»

Гэта трывожыла яе. Такога, ды яшчэ без дагляду, сапраўды не павінна быць. Ды яшчэ трэці дзень узапар.

«Ат, усё адно. Можа, сапраўды круціць з кімсьці? — Думка правальвалася. — Што трэба сказаць яму? Зараз жа».

Хрысту здалося, што ў яе лёгкая гарачка. Ён паклаў ёй на лоб далонь, але рукі былі гарачыя ад агню, бо ён варочаў рыбу, — не разбярэш, ёсць гарачка ці не. І тады ён схіліўся і прыклаў да лоба вусны. Не, усё добра. Проста агонь і свежае паветра.

Яна адчула дотык ягоных вуснаў на сваім лобе. І гэты просты жэст раптам бясспрэчна сказаў ёй, што яна ніколі не адкрые яму, што чакае яго за гэтым мурам. Будзе ненавідзець сябе, пагарджаць сабою, але ніколі не скажа. І не з-за катоўняў Лотра.

«Не трэба мне ні паселішчаў панцырных баяр, ні Ратмы, ні нікога іншага. Нічога мне не трэба».

Адзін гэты дотык прымусіў яе зразумець тое, у чым яна цэлы месяц — а можа, і больш — баялася сабе прызнацца.

Ад далёкага гаю, куды пайшлі апосталы з манашкамі, даляцеў сільны і страсны жаночы голас, поўны чакання і тугі. Зазвінела лютня.

І яна раптам уся затрэслася ад неадольнай, вострай, апошняй цягі да гэтага чалавека, што сядзеў побач і не думаў пра яе. Ды не, яна не магла сама, сваімі рукамі… аддаць. Уся паступова выцягваючыся, яна нібы памірала ад усяго, што звалілася на яе. Нібы працятая знішчальнай стралой.

Узяць бы яго ў рукі, у абдымкі, і не выпусціць, пакуль не прыйдзе канец свету, пакуль не рассыплюцца зямля і неба і не застануцца яны адны ў абшары, дзе няма ні цемры, ні святла.

Цяпер спявалі і мужчынскія галасы. Яны змянілі бег песні, і яна гучала нават пагрозліва, нібы ў тупаце капытоў нечуваная навала ляцела на беднае чалавечае сэрца, якое і без таго рабіла апошнія ўдары.

«Любы, — моўчкі маліла яна. — Нахіліся, абдымі, мне ўжо нельга. Нават грубасць, абы не абыякавасць. Я ўжо больш не магу жыць без гэтага майго кахання, без гэтай журбы».

Яшчэ імгненне, і яна сказала б гэта ўголас. І хто ведае, чым бы гэта скончылася. Таму што яна кахала, а ён ужо некалькі тыдняў назад паверыў, што нікога не знойдзе і што мечнікава дачка сапраўды ці не здрадзіла яму.

Але ў гэты час мяккі вячэрні прыцемак прарэзаў шматгалосы дзявочы віск і крыкі.

— Што ў іх там? — устаў Хрыстос. — Вось, чэрці, валандаюцца паўсюль, швэндаюцца, як сабакі.

Крыкі і віск змоўклі.

— Неадменна гэта яны раней часу ад тэорыі да практыкі перайшлі, — сказаў Хрыстос. — Ах, беларускі народ, беларускі народ! Слабаваты ў тэорыі, дурны. І не вучыцца.

Галас між тым узняўся зноў. Шалёны, быццам жанчын там, у гаі, атачылі полчышчы мышэй.

Крык набліжаўся. Хрыстос глядзеў у той бок, якраз на захад, і раптам зразумеў, што гэта не проста паласа заранкі гарыць на даляглядзе. Так, гэта была заранка. І, аднак, не толькі заранка. Барва яе сям-там варушылася, была больш дымная, чым трэба. Амаль як захад у жорсткі мароз.

Раптам ён зразумеў. І ўжо не мог уцяміць, чаму не бачыў, калі не разумеў. На захадзе, у водсветах заранкі, недзе далёка шугала полымя. Нешта гарэла зырка і безнадзейна.

Пасля ён убачыў іх. Да муроў здалёк бегла некалькі дзесяткаў мужчын і жанчын у белым. Уцякалі шалёна, запінаючыся, падаючы і зноў ускакваючы на ногі. Уцякалі ва ўсе лапаткі, наўскач, унамёт, як можна ўцякаць толькі ад чагосьці смяротна небяспечнага і пачварнага.

Пасля даволі далёка за імі з'явілася нейкая цьмяная маса. Некаторы час ён не мог зразумець, што. А пасля ўбачыў бляск сталі, хвастатыя бунчукі, грывастыя цені коней — і зразумеў.

Тыя, хто бег, маглі ўцячы. Трэба толькі, каб была адчынена брама.

Ён схапіў Магдаліну, паставіў яе ногі сабе на плечы, а пасля выцягнуў рукі ўгору, як мог:

— Скачы, за вонкавы мур! Скачы!!!

— Я не…

— Рукі мне развязваеш! Скачы!

Магдаліна пераскочыла.

— Бяжы да ўнутранай брамы! Грукай! Кліч!

Сам ён кінуўся да брамы ў гэтым вонкавым, нізкім муры. Схапіў за вяроўку звона, якім выклікалі сястру-брамніцу. Ударыў раз, другі, трэці… З усёй сілы, блізка ўжо, з усіх ног ляцелі ўцекачы. А за імі, проста з зарыва, імчала арда, сотні дзве татар.

— Ігі-гі! Ігі-гі! Адзя-адзя! Ігі-гі-і-і! — віск іхні холадам аддаваўся ў спіне.

…Ігумення ў сваёй келлі пачула гэта і ўзняла галаву з ложка.

— Ну вось, здаецца, усё кончана.

Чалавек, што ляжаў побач з ёй, той самы волат Пархвер, што калісьці вёў Хрыста і апосталаў на катаванне, ляніва расплюшчыў вялікія сінія вочы:

— Ну і добра. Нездарма я табе загад прывёз ды тры дні выканання чакаў.

— А мне грэх, — сказала тая адзяваючыся.

— Тры дні — і ўжо грэх, — усміхнуўся той.

— Я ж не аб тым, — ігумення пагладзіла яго мокрыя залатыя валасы. — Я ж іх сама тры дні адпускала. У нейкі з іх, маўляў, і схопяць.

— Ты не спяшаешся?

— А чаго? Я дык і ўвогуле з гэтай справай не спяшалася. Адзін дзень не прыйшлі па іх — ах, як добра! Другі — ну, проста цудоўна! Трэці… І каб яшчэ не прыходзілі — дзякуй Богу. Я ж ведаю, хіба ты на мяне паквапіўся б? Так проста, ад нуды тры дні чакаючы. Ды яшчэ ў суседняй келлі замкнёны.

Магутныя грудзі Пархвера затрэсліся.

— Ерась! — з паблажлівай ласкавасцю сказаў ён. — Ты баба нішто. Проста мне, відаць, усё жыццё ад адной да другой ісці. Пажартаваў Бог, надзяліў расточкам. Абдымаешся недзе ў гаю, а яна табе добра як пад дыхалам галавою… А што, ёсць, пэўна, краіна волатак?

— Пэўна, ёсць… Добра, пойдзеш дык пойдзеш. Хадзем, дзеўку тую з вежы выпусцім.

— Хадзем. А як ты яе вытурыш?

— А проста. Выведзем за вялікі мур, а пасля я з-за яго калаўротам браму вонкавага падыму. Не думай, спаймаюць.

— А нас яны не спаймаюць?

— У той вежы спаймаюць? Глупства! Там адному можна супраць усёй арды пратрымацца. Прыпасаў хопіць, — яна ўсміхнулася. — Вось і пасядзім.

— Ну-ну, разышлася.

— Я цябе, галубок, не трымаю. Спатрэбіцца — у той самы дзень ходам выведу — і гані ў Гародню… калі дарогаю нехрысці не перахопяць.

Яны выйшлі.

Хрыстос усё яшчэ кідаўся каля мура. У вочка брамы ўбачыў твар Магдаліны.

— Не адчыняюць!

— Бяжы, — голас у яго адзічаў. — Бі, грукай, рукі разбі — дастукайся!

Зноў пачаў шалёна торгаць вяроўку звона.

Між уцекачамі і коннікамі ўсё яшчэ была адлегласць. Хрыстос не ведаў, што яны былі ўпэўнены ў тым, што браму не адчыняць, і таму не спяшаліся. Дый лезці на ражон не хацелася: Тумаш і яшчэ пара апосталаў часам спыняліся і кідалі ў коннікаў камяні.